Artykuł przywołuje poglądy liderów polskiej myśli oświeceniowej na temat sprawiedliwości i równości. W dobie oświecenia dokonał się niewątpliwy awans tej problematyki, co wyrażało się nie tylko w wydatnym wzroście ilościowym wypowiedzi na temat sprawiedliwości, a zwłaszcza równości, ale także w ujawnianiu bogactwa konstytuujących je zagadnień oraz w merytorycznej dojrzałości ich interpretacji i analiz. Przegląd poglądów na ww. zagadnienia zaczynamy od wypowiedzi Stanisława Leszczyńskiego, w których pojawiły się idee prooświeceniowe, następnie przedstawiamy poglądy przedstawicieli philosophiae recentiorum: Stanisława H. Konarskiego, Antoniego Wiśniewskiego, (...) Józefa K. Skrzetuskiego, z kolei dojrzałą fazę myśli oświeceniowej reprezentują tu jej liderzy: Stanisław Popławski, Franciszek S. Jezierski, Hugo Kołłątaj, Hieronim Stroynowski (Strojnowski), Stanisław W. Staszic. Przedstawiony zestaw poglądów wymienionych wyżej myślicieli na temat sprawiedliwości i równości wymownie zaświadcza o tym, że problematyka ta budziła żywe zainteresowanie ówczesnych elit intelektualnych, które wypowiadały się na ich temat z dużą kompetencją, zaangażowaniem i znawstwem, co w konsekwencji sprawiło, że ich znaczenie znacznie wybiegało poza epokę,która je zrodziła. (shrink)

In the text Zdarzenia, rzeczy, procesy Zdzisław Augustynek argued against some versions of liberal reism that they are not able to deliver appropriate, non-circular definitions both of events and moments respectively. The main aim of the article is to show that the objection in question is not sound: indeed, we are vested with a proce-dure to find a way out from the indicated difficulty. In the text three forms of liberal reism are presented and their problems with the relevant definitions (...) are analysed. Then the schematic method of defining the aforementioned categories is proposed and discussed. The presented considerations are crowned with the conclusion that in the light of the suggested reconstructions Augustynek's pessimistic evaluation of reistic doctrines should not be seen as a correct one. (shrink)

"Traditional interpretations of Kantian idea of autonomy – based on the classical texts such as Kritik der praktischen Vernunft and Grundlegung zur Metaphysik der Sitten – stress basically one point: action is autonomous only when an agent obeys the law. In this paper, the author tries to introduce an interpretation of Kant’s practical philosophy, which covers a wider perspective, resulting in the idea of “radical autonomy”. Re-reading classical texts of Kant in connection with Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft (...) and Tugendlehre I try to show, that Kant’s conception of autonomy also allows for acting, that is not determined by the law (i.e. categorical imperative). Roughly, to be radically autonomous you do not have to be necessarily moral (there are other conditions that make your autonomy valid). This paper adopts reasons of „historicistic enlightment” (Schnädelbach), which is rather contrary to the general anti-historicistic context of Kant’s philosophy. Although this approach seems to be against the Kantian „metaphysical hipotheque” (e.g.: pure Faktum der Vernunft, absolute justification/Grundlegung of morality), it provides a (re)interpretation that allows to defend the broadened idea of autonomy. And this ‘radical autonomy’ shows some explanatory attractiveness of Kant’s ethical theory in the contemporary critical horizon of historicism. ". (shrink)

The Notion of Substance in the "Ethics" by Spinoza Spinoza searched for a language that could help him to create a monistic system of ethics. Latin was in the 17th century a fairly malleable medium of communication. In its philosophical use it was largely a creation of Descartes. Spinoza wanted to use it in a way that would resemble Euclid's treatement of geometry. He needed a language that would clearly and precisely describe the proces by which a man could liberate (...) himself from the power of passions that hamper natural propensity for social peace and mental equanimity. He decided to begin by describing nature, which was responsible for man's proclivities and abilities. Consequently he needed a new concept of substance which on the one hand could be defined by some initial axioms, and on the other hand would sufficiently flexible to include various aspects of human thought. It is interesting that when Spinoza had to make a choice between flexibility and content, he resolved to adopt a strict method of reasoning at the cost of the received understanding of substance. It is possible that these linguistic considerations led him to adopt the view that substance is identical with God and as such encompasses all principles of operation of the human mind and premises for the deriving of all fundamental concepts popular in his times. (shrink)

Artykuł analizuje estetyczną formę polityki Hannah Arendt w interpretacji Jima Josefsona. Zdaniem autora „Hannah Arendt’s Aesthetic Politics: Freedom and the Beautiful” - filozofka poszukiwała swego własnego „transcendentnego momentu” (der Augenblick) i w celu zidentyfikowania go analizowała prace takich myślicieli jak: Nietzsche, Kierkegaard, Jaspers, Heidegger, Kafka, Benjamin. Przemyślana krytyka każdego z powyższych nurtów pozwoliła jej sformułować własną koncepcję określoną przez Josefsona mianem „momentu estetycznego”. Wyodrębniając „wolność piękna”, jako trzecią twarz wolności na równi ze znanymi czytelnikom Arendt wolnością działania i umysłu, (...) amerykański filozof w swej książce skupia się na wykazaniu, jak ta wolność, zakorzeniona w fenomenologii Jaspersa i niemetafizycznym odczytaniu Kanta, ma posłużyć za antidotum na wyobcowanie ze świata, które jego zdaniem, jest tematem spajającym wszystkie prace Arendt. (shrink)

Artykuł rozważa spór naturalizmu z antynaturalizmem w metaetyce oraz argumentuje za naturalizmem, aczkolwiek nie skrajnym. Procesy normowania i oceniania są uznane za pierwotne wobec ich werbalnej artykulacji w postaci norm i ocen, rozumianych jako wypowiedzi. Prowadzi to do nielingwistycznej koncepcji norm i ocen jako faktów istniejących gdzieś i kiedyś. Performatywy, ocenianie, wypowiedzi normatywne, ocenianie i zdania bonitywne dostarczają narzędzi do ugruntowania naturalizmu w metaetyce. Przeprowadzona analiza logiczna pokazuje, że logika deontyczna i logika bonitywna są analogiczne. Rozważane są też uogólnione argumenty (...) Hume’a i Moore’a, które, jak się okazuje, nie zagrażają naturalizmowi. (shrink)

Leslie Stephen, jeden z głównych przedstawicieli wiktoriańskiego agnostycyzmu i autor ważny dla wiktoriańskiej historiografii, wiele miejsca w swych dziełach poświęcił filozofii Thomasa Hobbesa, którego interpretował jako zdecydowanego sceptyka i którego myśl zainspirowała częściowo jego własną filozofię, szczególnie w przypadku takich zagadnień, jak rola religii i natura wiary. Analiza dokonanego przez Stephena porównania Hobbesa do Herberta Spencera ukazuje analogię między dwoma ujęciami problemu wiedzy o Bogu obecnymi w dziełach Hob- besa a formą, jaką problem ten przyjął u fideisty Henry’ego Longueville’a Mansela (...) i agnostyka Herberta Spencera, rzucając światło na nowożytne inspiracje wiktoriańskiego agnostycyzmu i wpływ, jaki poglądy jego zwolenników wywarły na historiografię ich epoki. (shrink)

It causes many difficulties for jurisprudence to define the notion of judicial activism. At the very beginning it had rather a journalistic character, but but over time it has become a serious charge against these judges who act on the basis of their vision of what the law ought to be like rather than what it actually is like. On the ground of the polish legal theory the echoes of the dispute about judicial activism are reflected in the discussions about (...) the nature of legal interpretation. Transposing the problem of activism into the problem of interpretation allows the use of analysis tools that were previously unavailable. One of these tools are concepts emerged on the neopragmatist philosophy of Stanley Fish. Fish tries to describe the nature of the interpretation in the context of reader-response criticism and the concept of interpretive communities. Application of Fish's philosophy in the field of legal theory provides constructive conclusions about the concepts of judicial activism and judicial law-making. (shrink)

Dźwięk możemy postrzegać i odczuwać poprzez percepcję wzrokową i emocjonalną. Dźwięki kształtują materię. Mają zdolność do tworzenia geometrycznych wzorów. Za pomocą cymatyki można zwizualizować kształty tworzone przez określone częstotliwości dźwiękowe. Efekty działania dźwięków można więc oglądać. Są nimi wzory, które powstają z zagęszczającej się materii pod wpływem wibracji dźwiękowych. Dźwięk jest odwzorowany poprzez określony kształt, poprzez formę szeroko pojętego obiektu. W całym świecie ożywionym i nieożywionym istnieją wzorce powtarzających się rytmów, w których wszystko istnieje w stanie ciągłej wibracji, oscylacji i (...) pulsacji. Nikola Tesla mawiał: „Jeżeli chcesz zrozumieć Wszechświat, zacznij myśleć w kategoriach energii, częstotliwości i wibracji”. Świat, w którym żyjemy, można zdefiniować jako interakcję częstotliwości wibracyjnych. Dźwięki kreują kształty (formy). Kształty struktur fizycznych również wytwarzają dźwięki (wibracje) zazwyczaj w postaci infradźwięków niesłyszalnych dla ludzkiego ucha. Takie dźwięki mają dużą przenikliwość i silne oddziaływanie na materię nieożywioną i ożywioną. Wpływ tej energii determinuje zachowanie człowieka i warunkuje stan jego zdrowia. Harmonijny przepływ energii życiowej wspomagają kształty o łagodnych, obłych liniach, tworzone zgodnie z zasadami Świętej Geometrii. Podobne działanie mają kształty w postaci znaków graficznych oraz motywów zdobniczych utrwalanych w tradycjach wielu kultur. W architekturze można odkryć zależności z figurami powstałymi podczas oddziaływania dźwięku na materię. Niektóre z tych kształtów są odwzorowaniem rozety występującej m.in. w świątyniach chrześcijańskich. Praca ta stanowi próbę interpretacji znaczeń tego powszechnie występującego kształtu. Każdy obiekt może być generatorem bądź wzmacniaczem energii fal dźwiękowych. Środowisko akustyczne stanowi o specyfice danej przestrzeni. Rozeta jest specyficznym elementem architektury z wielu powodów. Jest zarówno oknem, przez które wpada do wnętrza filtrowane barwami światło, stanowi swego rodzaju moderator przestrzeni środowiska akustycznego wnętrza, posiada znaczenie symboliczne, kodowanej dotychczas nie w pełni poznanej rzeczywistości szeroko pojmowanego środowiska człowieka. (shrink)

W artykule dokonuję krytycznej analizy dotychczasowych ujęć filozoficznych aspektów psychiatrii Antoniego Kępińskiego ze szczególnym zwróceniem uwagi na dyskusję wokół jej etycznych i aksjologicznych implikacji. Analiza ujawnia wiele rozbieżnych inter­pretacji wyrażających się przypisywaniem tym samym terminom stosowanym, przez Kępiń­skiego nieco odmiennych lub całkowicie róż­nych znaczeń podkreślaniem ważności jed­nych zagadnień a pomijaniem innych, równie intensywnie występujących w pismach anali­zowanego autora; wreszcie istotne różnice wy­nikają z nakładania przez komentatorów na poglądy Kępińskiego własnych inklinacji filo­zoficznych. Istotne różnice interpretacyjne pojawiły się w takich zagadnieniach jak: (...) miejsce i rola koncepcji metabolizmu informacyjnego, w psy­chiatrii i antropologii Kępińskiego, w Proble­matyce świata aksjologicznego jako szczegól­nej modalności egzystencji człowieka oraz su­mieniu i jego roli w strukturze wewnętrznej człowieka. Wskazane zagadnienia, w ujęciu najważniejszych znawców i komentatorów myśli Kępińskiego, podejmowane są w różnym stopniu i uzyskują w poszczególnych opracowaniach odmienne rozumienie. Uwzględniając poczynione przy okazji analizy poszczególnych zagadnień uwagi i zastrzeżenia co do właściwego rozumienia tekstów Kępińskiego proponuję przyjęcie, jako głównej kategorii interpretacyjnej, pojęcia „Podmiotowość moralna”. Pozwoli to, mam nadzieję, na szerszą analizę filozoficznych implikacji psychiatrii Kępińskiego. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest próba rozjaśnienia sensu Arystotelesowej proairesis w interpretacji Sebastiana Petrycego z Pilzna. Autor dowodzi, że wyrażenie „wybór abo przedsięwzięcie” nie jest użyte przypadkowo i że Arystotelesową proairesis w interpretacji Petrycego tworzą: przedsięwzięcie w sensie wyznaczenia celu do realizacji; wybór własny w sensie preferencyjnego wyboru, czyli wyboru jednej strategii działania zamiast innej; wybór własny w sensie decyzji o przystąpieniu do obranej strategii działania; przedsięwzięcie w sensie rozpoczęcia działania prowadzącego do urzeczywistnienia wyznaczonego celu.

Do czasu sformułowania teorii kwantów istniało przekonanie, że rzeczywistość jest otwarta dla naszego poznania i ze poznanie polega tylko na biernym przyjmowaniu obrazów przedmiotów. Sądzono, że uogólniające działanie umysłu nie wnosi niczego nowego do treści przyjmowanej i że inny jest tylko sposób istnienia tej treści w umyśle. Niektóre jednak fakty z mikroświata wydają się domagać zmodyfikowania owego poglądu. Istnieje pewna naturalna granica naszego poznania indywidualnych przedmiotów, której w żaden sposób przekroczyć nie możemy. Stwierdzenie tego ograniczenia przybrało postać zasady nieoznaczoności. Wiąże (...) się ją z nazwiskiem Heisenberga, który sformułował ją w 1927 r. Słuszności samej zasady nieoznaczoności nikt nie kwestionuje, trudności pojawiają się w jej zrozumieniu. John Polkinghorn pisze: „Największym paradoksem teorii kwantów jest to, że po ponad 50 latach pomyślnego wykorzystywania jej technik, jej wyjaśnienie jest ciągle przedmiotem dyskusji. Wszyscy się zgadzamy co do tego, jak przeprowadzać rachunki, a nasze odpowiedzi pasują do doświadczeń jak rękawiczka, a jednak nie możemy się zgodzić wszyscy co do tego, o co właściwie tu chodzi". Istnieją więc przynajmniej dwie interpretacje TK: ontologiczna i teoriopoznawcza. (shrink)

Do czasu sformułowania teorii kwantów istniało przekonanie, że rzeczywistość jest otwarta dla naszego poznania i ze poznanie polega tylko na biernym przyjmowaniu obrazów przedmiotów. Sądzono, że uogólniające działanie umysłu nie wnosi niczego nowego do treści przyjmowanej i że inny jest tylko sposób istnienia tej treści w umyśle. Niektóre jednak fakty z mikroświata wydają się domagać zmodyfikowania owego poglądu. Istnieje pewna naturalna granica naszego poznania indywidualnych przedmiotów, której w żaden sposób przekroczyć nie możemy. Stwierdzenie tego ograniczenia przybrało postać zasady nieoznaczoności. Wiąże (...) się ją z nazwiskiem Heisenberga, który sformułował ją w 1927 r. Słuszności samej zasady nieoznaczoności nikt nie kwestionuje, trudności pojawiają się w jej zrozumieniu. John Polkinghorn pisze: „Największym paradoksem teorii kwantów jest to, że po ponad 50 latach pomyślnego wykorzystywania jej technik, jej wyjaśnienie jest ciągle przedmiotem dyskusji. Wszyscy się zgadzamy co do tego, jak przeprowadzać rachunki, a nasze odpowiedzi pasują do doświadczeń jak rękawiczka, a jednak nie możemy się zgodzić wszyscy co do tego, o co właściwie tu chodzi". Istnieją więc przynajmniej dwie interpretacje TK: ontologiczna i teoriopoznawcza. (shrink)

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jaką wartość dla teologicznej argumentacji za istnieniem Boga ma zasada antropiczna. Mówi ona o subtelnym „dostrojeniu” praw przyrody i parametrów kosmologicznych, bez którego we wszechświecie nie mógłby pojawić się człowiek. Wszechświat wydaje się zatem istnieć dla określonego celu, jakim jest „wyprodukowanie” rozumnego obserwatora. Ze względu na swój teleologiczny charakter zasada antropiczna jest podatna na interpretację teologiczną, w której zakłada się, że to Bóg powołuje do istnienia wszechświat przygotowany dla człowieka. W tym ujęciu Stwórca jawi (...) się jako projektant wszechświata, ale Jego projekt dotyczy tu tylko praw przyrody – z tej racji interpretacja ta różni się zasadniczo od tzw. teorii inteligentnego projektu. W artykule uzasadniono tezę, że zasada antropiczna jest ciekawym argumentem – ale nie naukowym dowodem – za racjonalnością religijnej wiary w Boga, który jest stwórcą wszechświata. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest wykładnia Jeana-Lu ca Mariona fenomenologii donacji jako swoistej filozoficznej teorii performansu. Inspiracje, kierunek oraz kontekst przedstawionej interpretacji wyznaczają istotne przeobrażenia współczesnej humanistyki, której krajobraz został ukształtowany przez liczne kontrtekstualne zwroty. Artykuł przedstawia główne motywy Marionowskiej fenomenologii donacji, takie jak kontrmetoda, dar, sakrament, objawienie, oddany, wydarzenie, przygodność, fenomen nasycony, świadek itp., doszukując się w nich performatywnych instrukcji. Artykuł kończy się wielowątkową krytyką Mariona fenomenologii donacji, pokazując dlaczego nie zdaje ona egzaminu i musi ustąpić fenomenologicznej zasadzie performancji.

Topos księgi należy do najsilniej zakorzenionych motywów w kulturze. Tradycyjnie wiążący się z księgami świętymi, średniowieczną Księgą Natury oraz nowożytną encyklopedią, występujący w filozofii, literaturze, mitach, legendach, religiach i kulturze masowej, oznaczał źródłową prawdę, pełnię sensu, zamknięcie i wyczerpanie, jednym słowem – wiedzę absolutną. Jego nowoczesna wersja jawi się zaś jako księga-kłącze, czyli niesterowny, acentryczny, niehierarchiczny system otwarty, którego współczesną wersję stanowi Internet.